SİNDİRİM SİSTEMLERİ
Besin maddelerinin su ve enzimler yardımıyla yapıtaşlarına kadar parçalanması olayına sindirim denir…
A. SİNDİRİM ŞEKİLLERİ
1. Mekanik Sindirim
Fiziksel etkilerle besinlerin daha küçük parçalara ayrılmasıdır. Besinlerin kimyasal yapısı değişmez. Bu olaylarla enzimlerin etki yüzeyi artırıldığı için, esas sindirim kolaylaştırılır ve hızlandırılır.
2. Kimyasal Sindirim
Hücrelerin, protein, yağ ve karbonhidratlı bileşiklerden faydalanabilmesi için bunların hidroliz edilmesi gerekir. Hidroliz; besin maddelerinin su yardımıyla parçalanması reaksiyonlarına denir. Bununla proteinler amino asitlere, yağlar yağ asiti ve gliserole, karbonhidratlar monosakkaritlere, nükleik asitler ise, pentoz, organik baz ve fosfata indirgenir.
OMURGALILARDA SİNDİRİM
Omurgalı canlıların tamamında ağızla başlayıp anüsle ve kloakla tamamlanan tam sindirim sistemi bulunur.
Kuşlarda gaga şeklini almış ağızda diş bulunmaz. Memeli canlılarda dişlerin yaptığı işi kuşlarda taşlık üstlenmiştir. Kursak besinlerin biriktirilmesini ve yumuşatılmasını sağlar. I. mide (bezli mide) besinlerin yumuşatılmasını ve kayganlaştırılmasını sağlar.
Kuşlarda kimyasal sindirim ince bağırsağa bağlı pankreastan ve karaciğerden gönderilen yardımcı sıvılar sayesinde gerçekleştirilir. Artık maddeler kloaktan dışarıya atılır. 2. mide (taşlık) besinlerin taşlar yardımıyla mekanik olarak sindirilmesini sağlar.
Şekil : Omurgalılardan Kuşun Sindirim Sistemi
Memelilerden; geviş getirenlerde mide dört bölmelidir. Otcul olan bu canlılarda besin öğütücü ve kesici dişler tarafından alınır işkembeye gönderilir. Burada belli bir süre depo edilir. Bu sırada bazı bakteriler yardımıyla besinin bir bölümü parçalanır.
Depolanan besin daha sonra ağıza parça parça gönderilip çiğnenir. Bu olaya geviş getirme denir. Ağızda çiğnenen besinler, ikinci kez yutulunca; besin, sindirim sıvılarıyla parçalanır. Bu canlıların ince bağırsağı oldukça uzundur. Selülozun sindirimi de canlıdan salınan enzimlerle değil, sindirim sisteminde bulunan tek hücreliler ve bakteriler tarafından salgılanan enzimlerle uzun zamanda gerçekleştirilir.
İNSANDA SİNDİRİM SİSTEMİ
Sindirim sistemi, bazı yerleri geniş ve bazı kısımları dar olan bir sindirim kanalı ile, bu kanala açılan yardımcı salgı bezlerinden meydana gelir.
Şekil : İnsanda Sindirim Sisteminin Genel Yapısı
1. Sindirim Sisteminin Kısımları
İnsanın sindirim sistemi; ağız, dil, dişler, yutak, tükrük bezleri, yemek borusu, mide, bağırsaklar, karaciğer, pankreas, rektum ve anüs yapılarından meydana gelir.
Bu yapılar başka görevler de yapmaktadırlar. Örneğin, dil besinleri karıştırmanın yanında; hem bir duyu organı, hem de konuşmada etkilidir.
a. Ağız: İnsanda sindirim ağızda başlar. Ağızda sindirime yardımcı olan dişler, dil ve ağza açılan tükrük bezleri bulunur. Ağızda; dışarıdan alınan besin maddeleri dişler yardımıyla mekanik olarak, tükürük içinde bulunan enzimle kimyasal olarak sindirime uğratılır.
Dişler, besinlerin mekaniksel olarak parçalanmasını sağlar. Dişin dıştan içe doğru kesiti incelendiğinde mine, dentin ve öz olmak üzere üç bölüm ayırt edilir.
Dil, çizgili kaslardan yapılmış olup, tat almaya, besinleri karıştırmaya, yutmaya ve konuşmaya yarar.
b. Tükrük Bezleri: Kulak altı, dil altı ve çene altı olmak üzere, ağızda üç çift tükrük bezi bulunur. Tükrük içerisinde amilaz, mukus, Na+ ve Ca++ iyonları vardır. Tükrükte bulunan amilaz pişmiş nişastayı kimyasal olarak parçalayabilir.
c. Yutak ve Yemek Borusu: Dil besinleri yutağa doğru iter. Bu sırada soluk borusu gırtlak kapağı ile kapatılır. Yutak ile mide arasında yemek borusu bulunur. Yutulan besinler yemek borusuna geldiğinde, yemek borusu peristaltik hareketlerle kasılarak besinin ilerlemesini sağlar. Olayda yer çekimininde katkısı vardır.
d. Mide: Mide besinleri depo eden, mekanik olarak parçalayan ve proteinleri sindirmek için enzim salgılayan bir organdır. Çalışması otonom sisteme ait vagus sinirleriyle denetlenir.
Mide bezleri tarafından mide öz suyu salgılanır. Mide öz suyunun salgılanması gastrin hormonu tarafından sağlanır. Mide öz suyu içerisinde hidroklorik asit (HCl), pepsinojen ve süt çocuklarında lap enzimi bulunur. Mide ortamı asidiktir (pH 2 – 3). Goblet hücrelerinin salgıladığı mukus, mide yüzeyini HCl etkisinden korur.
e. İnce Bağırsak: Kimyasal sindirim ince bağırsakta tamamlanır. Gerekli enzimler ve yardımcı sıvılar, pankreas, karaciğer ve bağırsak çeperinden gelir. Sindirimi tamamlanmış besin maddelerinin emilimi en fazla buradan olur. İnce bağırsağın mideden sonra ilk bölümüne on iki parmak bağırsağı, bundan sonra gelen kısma boş bağırsak ve en son bölgeye kıvrımlı bağırsak denir.
İnce bağırsağın iç yüzeyinde emilme yüzeyini artırıcı villus (tümör) adını verdiğimiz çıkıntılar yer alır. İnce bağırsakta besinlerin hareketini kolaylaştıran, mukus salgılayan goblet hücreleri bulunur. İnce bağırsakta besinler yemek borusunda olduğu gibi peristaltik hareketlerle ilerler.
f. Kalın Bağırsak: Kalın bağırsak sindirilmeyen maddeleri toplama ve atma işini görür. İnce bağırsakla kalın bağırsağın birleştiği yerde kör bağırsak (çekum) bulunur.
İnsanda, bu kör bağırsağın ucunda, körelmiş bir çıkıntı apandix bulunur. Kalın bağırsak rektum denilen bir yapı ile sonlanır. Rektumun dışa açılan kısmına anüs denir. Kalın bağırsakta ince bağırsaktan farklı olarak villuslar bulunmaz ve kimyasal sindirim yapılmaz.
g. Pankreas : Pankreas dış salgı olarak farklı besinler için sindirim enzimleri içeren pankreas öz suyunu salgılar. Bunların en önemlileri; amilaz, lipaz, peptitaz ve nükleazlardır.
Pankreas öz suyunun salgılanması ince bağırsaktan gelen sekretin hormonu tarafından düzenlenir.
h. Karaciğer: Karaciğer vücudun en önemli organlarındandır. Karaciğerin yapı ve görevi birimi lopcuklardır.
Karaciğerin alt yüzeyinde safra kesesi (öd kesesi) bulunur. Karaciğer hücreleri tarafından üretilen safra karaciğer kanalıyla öd kesesine getirilir.
Safranın içinde safra tuzları, kolesterol, yağ asitleri, safra pigmentleri ve su bulunur.
Hadi bakalım şimdi besin içerikleri nelerdir görelim:
sindirim sistemini oluşturan yapılar ve organlar ile ilgili animasyon sunusu
sindirime yardımcı organlar:
sindirim sistemimizin sağlığını etkileyen faktörler:
peki arkadaşlar sindirim sistemimizin sağlığını korumak için neler yapmalıyız?http://yazarlikyazilimi.meb.gov.tr/Materyal/artvin/sindirimsistemi/Sindirim%20Sistemimizin%20Sa%C4%9Fl%C4%B1%C4%9F%C4%B1n%C4%B1%20Korumak.doc
ARKADAŞLAR ŞİMDİ DE GÜZEL BİR SİNDİRİM ANİMASYONU İLE DERSİMİZİ BİTİRELİM NE DERSİNİZ?
ANİMASYONU İZLEMEK İÇİN AŞAĞIDAKİ LİNKE TIKLAYINIZ.
Soru ve Cevaplar İle Sindirim Sistemi
|
| 1.Besin maddeleri içeriklerine göre kaça ayrılır? Besin maddeleri içeriklerine göre karbonhidrat,yağ,protein,vitamin,su ve mineraller olarak gruplandırılır. 2.Sindirim nedir?Büyük moleküllü besin içeriklerinin hücrelerimizin kullanabileceği kadar küçük moleküllere dönüştürülmesidir. 4.Sindirim hangi olayla başlar? Sindirim çiğnemeyle başlar. 5.Mekanik sindirim nedir?Besinlerin,çiğneme ve kas hareketleriyle küçük parçalara ayrılmasına mekanik sindirim denir. 6.Kimyasal sindirim nedir? Besinlerin enzim adı verilen bazı salgılar yardımıyla parçalanmasına kimyasal sindirim denir. 7.Sindirim sistemimizi oluşturan yapı ve organlar nelerdir? Ağız,yutak,yemek borusu,mide,ince bağırsak,kalın bağırsak ve anüstür. 8.Sindirime yardımcı organlar nelerdir? Karaciğer ve pankreastır. 9.Ağızın sindirimdeki görevi nedir? Besinlerin mekanik sindirimi ağızda çiğnemeyle başlar. Yine karbonhidratların kimyasal sindirimi ağızdaki tükürük içindeki enzimler sayesinde başlar. 10.Yutak hakkında bilgi verin. Yutak besinlerin ağızdan yemek borusuna iletilmesini sağlar. 11.Yemek borusu hakkında bilgi verin. Besinleri yapısında bulunan kaslar yardımıyla mideye iletir. 12.Midenin yapısı ve görevi hakkında bilgi verin. Besinlerin mekanik sindirimi midenin kasılıp gevşeme hareketi ile devam eder. kimyasal sindirim ise mide öz suyu içinde bulunan mide asidi ve enzimler tarafından gerçekleştirilir. Böylece besinler parçalanarak küçük moleküller haline getirilmiş olur. Proteinlerin sindirimi midede başlar. 13.Yağların sindirimi nerede başlar? İnce bağırsakta. 14.İnce bağırsağa hangi organlardan hangi maddeler gönderilir? Safra ve pankreas özsuyu. 15.Yağların,proteinlerin ve karbonhidratların sindirimi nerede tamamlanır? İnce bağırsakta 16.İnce bağırsaktaki emilim olayı hakkında bilgi verin. En küçük yapı birimlerine kadar parçalanmış moleküllerin ince bağırsaktan kan damarlarına geçmesine emilim denir. 17.Sindirim sistemini en uzun bölümü neresidir? İnce bağırsaktır. 18.Besinler içerisinde kalan su ve mineraller nerede emilir? Kalın bağırsakta. 19.Atık maddeler sindirimin sisteminin son bölümü olan nereye gönderilir? Anüse gönderilir. 20.Besin maddelerinin vücudumuz tarafından kullanılmayan,bölümü nereden vücuttan uzaklaştırılır? Anüsten uzaklaştırılır. 21.Sindirime yardımcı olan organlar nelerdir? Karaciğer ve pankreastır. 22.Karaciğerin salgıladığı sıvıya ne ad verilir? Safra denir. 23.Safra sıvısının görevi nedir? Safra sıvısı büyük yağ damlalarını küçük parçalara ayırarak yağların mekanik sindirimini sağlar. 24.Pankreas hangi maddeyi salgılar?Pankreas özsuyunu salgılar. 25.Pankreas özsuyunun görevi nedir? Pankreas özsuyu;proteinlerin,karbonhidratların ve yağların kimyasal sindirimini gerçekleştiren enzimler içerir. 26.Besin içeriklerinin hücreye kadar izlediği yol nasıldır? Besin içerikleri ince ve kalın bağırsaktan emilim ile kana geçer. Besin içerikleri kan içerisinde hücrelere taşınır. Besin içerikleri kandan vücuttaki çeşitli hücrelere geçer. 27.Vücudumuzu sıcak tutmak,darbelerden korumak ve enerji sağlamak için gerekli olan madde nedir? Yağlardır. 28.Dengeli ve yeterli beslenme nedir? Besin içerikleri olan protein,karbonhidrat,yağ,vitamin,mineral ve suyun ihtiyacımızı karşılayacak oranda birlikte alınmasıdır. 29.Sindirim sitemini hangi faktörler olumsuz yönde etkiler? Stres,dengesiz ve yetersiz beslenme. 30.Sindirim sistemimizin sağlığını korumak için neler dikkat etmeliyiz. *Çok sıcak ve çok soğuk şeyler yiyip içmemeliyiz. *Lokmaları iyice çiğnemeli ve yavaş yemeliyiz. *Sindirim sistemimizi yoracak kadar çok yemeden kalkmalıyız. *Kafeinli ve asitli içeceklerden uzak durmalıyız. V.b |
